Từ vụ Coca-Cola thua kiện, cảnh báo nghĩa vụ thuế với doanh nghiệp liên tục báo lỗ

Từ việc Coca-Cola thua kiện trong vụ bị truy thu hơn 821 tỉ đồng làm dấy lên lo ngại về tình trạng doanh nghiệp FDI liên tục báo lỗ dù doanh thu tăng.

“Doanh nghiệp không thực hiện đầy đủ nghĩa vụ thuế là không thể chấp nhận”

Tại phiên tòa ngày 27.11, Tòa án TPHCM tuyên bác yêu cầu khởi kiện của Công ty TNHH Nước giải khát Coca-Cola Việt Nam, đồng thời giữ nguyên quyết định truy thu và xử phạt hơn 821,4 tỉ đồng của cơ quan thuế. Theo thông tin từ Cục Thuế, vụ kiện xuất phát từ quyết định truy thu và xử phạt hơn 821 tỉ đồng đối với Coca-Cola, do doanh nghiệp không kê khai và thực hiện nghĩa vụ thuế đúng quy định pháp luật thuế và pháp luật liên quan, thua lỗ trong nhiều năm.

Quyết định này dựa trên kết quả thanh tra toàn diện kéo dài từ năm 2019, đối chiếu hồ sơ hoạt động của Coca-Cola trong giai đoạn 2007–2015. Cơ quan thuế xác định số lỗ doanh nghiệp khai báo trước đây cần điều chỉnh, “giảm lỗ” hơn 762 tỉ đồng, đồng thời truy thu hơn 471 tỉ đồng tiền thuế, cộng xử phạt và tiền chậm nộp với tổng số tiền hơn 821,4 tỉ đồng.

Trong quá trình tranh chấp, Coca-Cola nhiều lần khẳng định thực hiện đầy đủ nghĩa vụ thuế và tuân thủ quy định về giá chuyển nhượng. Tuy nhiên, kết luận của cơ quan thuế cho thấy vẫn có những khoản chi bị xem là không phù hợp hoặc không chứng minh được tính hợp lý khi hạch toán chi phí. Đại diện Viện Kiểm sát Nhân dân cho rằng quyết định truy thu và xử phạt của cơ quan thuế là có căn cứ và đề nghị tòa bác đơn khởi kiện.

Về phía Coca-Cola Việt Nam, doanh nghiệp cho biết tôn trọng quy trình xét xử và phán quyết của Tòa án nhân dân TPHCM trong việc giải quyết vấn đề liên quan đến thuế. Phán quyết của tòa đồng nghĩa Coca-Cola phải thực hiện đầy đủ nghĩa vụ nộp ngân sách.

Từ vụ việc trên, Cục Thuế cảnh báo các doanh nghiệp trong nước và nước ngoài: “Tuân thủ pháp luật thuế là nghĩa vụ tối thiểu; việc doanh nghiệp liên tục công bố thua lỗ và không thực hiện đầy đủ nghĩa vụ thuế là không thể chấp nhận. Đây cũng là thông điệp khẳng định mọi doanh nghiệp đầu tư vào Việt Nam phải thực hiện nghĩa vụ thuế tương xứng, không ai đứng ngoài luật pháp”.

Doanh nghiệp thua lỗ nhiều năm nhưng vẫn mở rộng quy mô vốn đầu tư

Vụ việc Coca-Cola được xem là bài học lớn cho cộng đồng doanh nghiệp, khi nhiều tập đoàn và doanh nghiệp vẫn mở rộng kinh doanh nhưng lại báo lỗ kéo dài.

Dữ liệu tài chính của Coca-Cola Việt Nam cho thấy doanh thu tăng trưởng mạnh nhưng lợi nhuận sụt giảm, lỗ lũy kế kéo dài. Tuy nhiên, tình trạng này không phải cá biệt trong khối doanh nghiệp FDI.

Theo báo cáo của Bộ Tài chính, số doanh nghiệp FDI báo lỗ, lỗ lũy kế, mất vốn chủ sở hữu tăng đáng kể cả về số lượng và giá trị. Nhiều doanh nghiệp báo lỗ liên tục nhiều năm nhưng vẫn mở rộng quy mô vốn đầu tư, hoạt động sản xuất kinh doanh.

Tính đến cuối năm 2023, cả nước có khoảng 28.918 doanh nghiệp FDI thì 16.292 doanh nghiệp báo lỗ, chiếm hơn 56%; số doanh nghiệp bị lỗ lũy kế là 18.140 doanh nghiệp, tăng 15%; số doanh nghiệp bị lỗ mất vốn chủ sở hữu là 5.091 doanh nghiệp, tăng 15,2%; số lỗ năm 2023 là 217.464, tăng 32%… Như vậy, số doanh nghiệp báo lỗ, lỗ lũy kế, lỗ mất vốn chủ sở hữu vẫn có chiều hướng gia tăng trong nhiều năm.

Dữ liệu cũng cho thấy tổng tài sản của khối FDI có vốn chi phối đạt hơn 9.957.039 tỉ đồng, tăng 6,8% so với năm trước; các khoản vốn chủ sở hữu và vốn đầu tư của chủ sở hữu đều tăng, nhưng lợi nhuận sau thuế giảm gần 16%, dẫn tới số nộp ngân sách giảm mạnh.

Từ những con số mà Bộ Tài chính đưa ra, hiện tượng hơn một nửa doanh nghiệp FDI liên tục báo lỗ đang gây nghi vấn, đặc biệt trong bối cảnh doanh thu nhiều doanh nghiệp vẫn tăng nhưng lợi nhuận lại thu hẹp.

PGS.TS Đinh Trọng Thịnh – Học viện Tài chính – nhận định đây là con số đáng quan ngại và bất thường. Ông cho rằng không có lý do gì để một doanh nghiệp kinh doanh thua lỗ triền miên nhưng vẫn cố thủ để mở rộng sản xuất kinh doanh, nên không thể không nghĩ đến chuyển giá hay tình trạng “lỗ giả, lãi thật”.

Cần mô hình thu hút và quản lý FDI theo hướng chọn lọc

Theo ông Nguyễn Quang Huy – CEO khoa Tài chính Ngân hàng, Trường Đại học Nguyễn Trãi, tình trạng doanh nghiệp FDI liên tục báo lỗ là hiện tượng không hiếm trong chuỗi giá trị toàn cầu, nơi mỗi tập đoàn có chiến lược phân bổ lợi nhuận giữa các thị trường.

Ông Huy cho rằng khi hiện tượng lỗ kéo dài, cơ quan quản lý cần chú ý đến các dấu hiệu như: Chi phí đầu vào tăng mạnh; phí bản quyền và dịch vụ nội bộ lớn nhưng khó xác minh; mô hình vay nội nhóm tạo chi phí lãi vay cao; chênh lệch giữa lợi nhuận kế toán và dòng tiền thực; hoặc biên lợi nhuận thấp dù doanh thu tăng qua nhiều năm.

Những yếu tố này không khẳng định doanh nghiệp vi phạm, nhưng là tín hiệu để cơ quan chức năng tăng cường phân tích theo chuẩn quốc tế, đảm bảo sự công bằng giữa doanh nghiệp trong nước và doanh nghiệp nước ngoài.

Từ thực tế trên, ông Nguyễn Quang Huy cho rằng Việt Nam cần chuyển đổi mô hình thu hút FDI theo hướng chọn lọc hơn, tập trung vào ba định hướng chính.

Thứ nhất, ưu tiên dòng vốn công nghệ cao như bán dẫn, AI, công nghệ xanh, trung tâm R&D và các ngành kinh tế số, nhằm đưa Việt Nam từ vị trí “công xưởng” trở thành “trung tâm giá trị cao”.

Thứ hai, chính sách ưu đãi phải gắn điều kiện rõ ràng về công nghệ, R&D, chuyển giao, tiêu chuẩn môi trường và tuân thủ nghĩa vụ thuế, theo nguyên tắc “minh bạch thì được hưởng nhiều hơn”.

Thứ ba, Việt Nam cần nâng chuẩn quản lý theo thông lệ quốc tế, triển khai các chuẩn BEPS (chống xói mòn cơ sở thuế và chuyển lợi nhuận), kiểm soát phí dịch vụ nội bộ, giới hạn lãi vay và tăng phân tích dữ liệu lớn để giảm tranh chấp và đảm bảo công bằng giữa doanh nghiệp trong và ngoài nước.

Lục Giang

Nguồn Lao Động