Xuất khẩu tôm Ấn Độ: Bức tranh biến động và bài học chiến lược cho tôm Việt Nam

Trong 9 tháng đầu năm 2025, ngành tôm Ấn Độ trải qua một trong những giai đoạn nhiều biến động nhất của thập kỷ. Sản lượng xuất khẩu tăng nhẹ nhưng phân hóa mạnh theo từng tháng, giá trị xuất khẩu tăng cao hơn sản lượng, trong khi cấu trúc thị trường chuyển dịch nhanh chóng dưới tác động của cú sốc thuế quan tại Mỹ.

Tổng xuất khẩu tôm của Ấn Độ trong 9 tháng đầu năm 2025 đạt hơn 535 nghìn tấn, tăng 2% so với cùng kỳ, trong khi giá trị đạt 3,8 tỷ USD, tăng 10%. Mặc dù nửa đầu năm duy trì đà tăng trưởng tốt, nhưng tháng 7 và tháng 8 lại sụt giảm lần lượt 2% và 9%, trước khi bật tăng trở lại 8% trong tháng 9, giúp thị trường lấy lại nhịp tăng trưởng. Diễn biến thất thường này gắn liền với ảnh hưởng từ biến động chính sách thương mại của Mỹ – thị trường từng chiếm gần một nửa tổng kim ngạch tôm của Ấn Độ.

Sụt giảm tại Mỹ và vòng xoáy áp lực đối với người nuôi

Ảnh hưởng lớn nhất đến ngành tôm Ấn Độ trong năm 2025 chính là việc Mỹ áp mức thuế tổng hợp lên tới khoảng 58% từ cuối tháng 8, bao gồm thuế đối ứng, thuế chống bán phá giá và thuế chống trợ cấp. Đây là mức thuế vượt xa so với các đối thủ cạnh tranh như Ecuador hoặc Indonesia, vốn chỉ phải chịu mức thuế trong khoảng 13%–18%. Hệ quả là xuất khẩu của Ấn Độ sang Mỹ lao dốc mạnh: tháng 8 giảm tới 43% so với cùng kỳ, tháng 9 giảm thêm 33%, kéo mức giảm cả giai đoạn xuống còn 213.992 tấn, thấp hơn 3% so với cùng kỳ.

Tác động không chỉ dừng ở doanh nghiệp xuất khẩu. Tại vùng nuôi, giá tôm rơi nhanh từ 300 xuống chỉ còn khoảng 230 Rupee/kg, thấp hơn chi phí sản xuất trung bình 275 Rupee/kg. Nhiều hộ nuôi rơi vào cảnh thua lỗ nặng, còn các trại giống buộc phải đóng cửa do không bán được post-larvae. Có thời điểm, các trại giống phải tiêu hủy hàng tỷ con giống chỉ vì không có người mua. Trong bối cảnh này, ngành tôm Ấn Độ phải tìm cách xoay trục để cứu lấy chuỗi giá trị.

EU trở thành điểm tựa tăng trưởng mới

Sự chuyển hướng mạnh mẽ nhất của Ấn Độ trong năm 2025 chính là sang thị trường EU. Từ tháng 7 đến tháng 9, xuất khẩu sang khối này tăng lần lượt 32%, 58% và 79%, đưa tổng lượng trong 9 tháng đầu năm lên 81.243 tấn, tăng tới 37% so với cùng kỳ. Đây là mức tăng trưởng cao nhất trong số các thị trường lớn của Ấn Độ và trở thành điểm tựa quan trọng trong bối cảnh Mỹ suy giảm sâu.

EU không chỉ tăng mua đối với tôm chân trắng mà còn mở rộng đáng kể đối với tôm sú và tôm giá trị gia tăng. Lượng tôm chân trắng xuất sang EU tăng đến 50% trong 9 tháng đầu năm, tôm sú tăng 18%, trong khi sản phẩm giá trị gia tăng tăng 40%. Trong số các thị trường thành viên, Bỉ và Đức nổi lên như những điểm đến tăng trưởng mạnh nhất, với Bỉ trở thành cửa ngõ quan trọng nhờ hệ thống logistics và kiểm soát chất lượng thuận lợi.

Việc Ấn Độ tăng mạnh hiện diện tại EU là yếu tố mà Việt Nam cần lưu ý. Đây vốn là thị trường được xem là thế mạnh của tôm Việt Nam, nhưng sự mở rộng nhanh chóng của Ấn Độ có thể tạo sức ép cạnh tranh đáng kể trong năm 2026.

Trung Quốc trở lại mạnh mẽ và kéo theo cuộc đua tôm sú

Bên cạnh EU, Trung Quốc cũng trở thành điểm sáng phục hồi của Ấn Độ trong quý III/2025. Dù hai tháng đầu năm tăng trưởng yếu, từ tháng 7 trở đi Trung Quốc tăng mua liên tục, với mức tăng 5% trong tháng 7, 33% trong tháng 8 và đạt tới 76% trong tháng 9. Tính chung 9 tháng đầu năm, Trung Quốc nhập khẩu hơn 104 nghìn tấn tôm Ấn Độ, cao hơn 4% so với cùng kỳ.

Trung Quốc mua mạnh đặc biệt đối với tôm sú. Lượng monodon của Ấn Độ trong 9 tháng đầu năm đạt gần 29 nghìn tấn, tăng tới 25%. Đây là phân khúc có mức tăng trưởng nhanh nhất của Ấn Độ năm 2025, và Trung Quốc đóng vai trò quan trọng nhất với mức tăng tới 150%. Diễn biến này cho thấy tôm sú đã trở lại như một mặt hàng chiến lược của Ấn Độ, cho dù nước này vốn chủ yếu phát triển tôm chân trắng.

Đối với Việt Nam, đây có thể là một thách thức. Việt Nam vốn có lợi thế nổi trội về tôm sú sinh thái, tôm sú kích cỡ lớn và các chứng nhận bền vững, nhưng nếu không nhanh chóng củng cố phân khúc này, Ấn Độ hoàn toàn có thể trở thành đối thủ trực tiếp trong thời gian ngắn.

Sự nổi lên của sản phẩm giá trị gia tăng

Một trong những thay đổi đáng chú ý nhất của ngành tôm Ấn Độ năm 2025 là sự gia tăng nhanh của sản phẩm tôm chế biến. Trong 9 tháng đầu năm, phân khúc giá trị gia tăng đạt hơn 56 nghìn tấn, tăng 24% so với cùng kỳ năm ngoái. Dù tháng 8 bị ảnh hưởng bởi sự suy giảm tại Mỹ, xu hướng chung cho thấy Ấn Độ đang chủ động đẩy mạnh hướng đi mới nhằm đảm bảo biên lợi nhuận cao hơn và giảm phụ thuộc vào tôm thô.

Sự chuyển hướng này cũng phản ánh việc các nhà chế biến Ấn Độ đầu tư mạnh hơn vào công nghệ, dây chuyền chế biến và khả năng đáp ứng tiêu chuẩn của EU. Cạnh tranh trong phân khúc giá trị gia tăng giữa Ấn Độ và Việt Nam vì thế sẽ ngày càng khốc liệt, nhất là tại các thị trường khó tính như EU và Canada.

Từ những biến động của Ấn Độ trong năm 2025 có thể thấy: ngành tôm thế giới đang bước vào chu kỳ cạnh tranh mới, nơi các quốc gia không chỉ dựa vào sản lượng mà còn đua nhau về thị trường, chất lượng, chế biến và khả năng thích ứng chính sách thương mại. Việt Nam đang có lợi thế lớn nhờ nguồn cung ổn định, uy tín thị trường và chất lượng sản phẩm tốt, nhưng lợi thế này không bền vững nếu thiếu chiến lược dài hạn.

Sự chuyển hướng mạnh mẽ của Ấn Độ sang EU, sự bứt phá của tôm sú và sản phẩm giá trị gia tăng, cùng khả năng thích nghi trước các cú sốc thương mại, như một lời nhắc rằng Việt Nam cũng phải chuyển động nhanh hơn. Nắm bắt cơ hội từ sự suy giảm của Ấn Độ tại Mỹ chỉ là bước đầu; điều quan trọng hơn là xây dựng nền tảng cạnh tranh lâu dài – điều mà Ấn Độ đã bắt đầu làm mạnh trong năm 2025.

Kim Thu

Nguồn vasep