Tháo gỡ rào cản, thúc đẩy truy xuất nguồn gốc hàng hóa bằng công nghệ số

Ứng dụng công nghệ trong truy xuất nguồn gốc giúp doanh nghiệp nâng cao uy tín, quản lý hiệu quả, đáp ứng tiêu chuẩn thị trường; cơ quan quản lý dễ giám sát, truy vết sự cố; người tiêu dùng tiếp cận thông tin minh bạch, yên tâm về chất lượng sản phẩm. Hiện tại, Việt Nam đã triển khai các tiêu chuẩn, công nghệ giúp truy xuất, quản lý nguồn gốc hàng hóa như: Cổng thông tin truy xuất nguồn gốc sản phẩm, hàng hóa quốc gia; phần mềm VNIDcheck…

Ngoài ra, nhiều doanh nghiệp Việt Nam đang sáng tạo và ứng dụng các công nghệ như blockchain, AI và RFID để truy xuất nguồn gốc hàng hóa, tạo ra hệ thống minh bạch và chính xác, đáp ứng nhu cầu của người tiêu dùng và yêu cầu pháp luật ngày càng khắt khe về chất lượng sản phẩm. Tuy nhiên, các giải pháp này vẫn mang tính cục bộ, chưa giải quyết triệt để các thách thức hiện tại.

Chia sẻ về vấn đề này, ông Mai Quang Thịnh, nhà sáng lập VN Check cho biết, để xây dựng được hệ thống truy xuất nguồn gốc sản phẩm, hàng hóa, cần đầu tư ứng dụng các công nghệ mới như IoT, AI và blockchain tích hợp vào mã QR hoặc tem điện tử… đòi hỏi một khoản chi phí khá lớn. Các doanh nghiệp nhỏ và vừa thường gặp khó khăn trong việc ứng dụng công nghệ hiện đại vào kiểm soát quy trình sản xuất dẫn đến chuỗi thông tin không liền mạch, nhất quán.

Theo ông Thịnh, hiện đã có những hệ thống truy xuất nguồn gốc khác nhau (mã QR, blockchain, RFID…), nhưng vẫn chưa có sự thống nhất dẫn đến khó khăn trong việc đồng bộ dữ liệu, thiếu minh bạch, tốn kém thời gian và chi phí. Trong khi đó, công nghệ làm giả, làm nhái hàng hóa ngày càng tinh vi, có thể sao chép tem truy xuất, làm giả mã QR, thậm chí can thiệp trái phép vào hệ thống truy xuất nguồn gốc.

Bà Nguyễn Thị Lan Anh, Giám đốc Công ty trách nhiệm hữu hạn Đông Y Quang Anh chia sẻ, việc áp dụng hệ thống truy xuất đòi hỏi chi phí cho phần mềm, tem QR, thiết bị in ấn và duy trì cơ sở dữ liệu. Với quy mô doanh nghiệp nhỏ, đây là một gánh nặng đáng kể. Hơn nữa, nguyên liệu dược liệu phục vụ sản xuất được công ty thu mua từ các hộ dân và vùng trồng nhỏ lẻ, cho nên việc yêu cầu nông dân ghi chép nhật ký canh tác và cung cấp thông tin minh bạch còn gặp nhiều hạn chế.

Theo đó, việc hạn chế về nhân lực và công nghệ cũng là một thách thức với công ty. Không chỉ vậy, hiện nay người tiêu dùng chưa quen với việc quét mã QR, nhiều khách hàng chưa có thói quen sử dụng truy xuất nguồn gốc, dẫn đến hiệu quả truyền thông chưa cao, doanh nghiệp chưa nhìn thấy ngay lợi ích kinh tế khi đầu tư công nghệ. Nhiều đơn vị cung cấp dịch vụ truy xuất khác nhau, thiếu sự chuẩn hóa khiến doanh nghiệp khó lựa chọn nền tảng vừa uy tín vừa tiết kiệm chi phí, đồng thời lo ngại về tính bền vững và bảo mật dữ liệu…

Nhiều chuyên gia cho rằng, công nghệ đóng vai trò quan trọng trong định hướng phát triển chiến lược quốc gia giai đoạn 2025-2030. Việc áp dụng những công nghệ mới vào truy xuất nguồn gốc và chống hàng giả là giải pháp có tính then chốt. Bởi vậy, cần đầu tư vào các công nghệ mới để tự động hóa quy trình sản xuất nhằm tối ưu lợi nhuận, giảm chi phí và kiểm soát tốt sản phẩm, hàng hóa khi tích hợp với hệ thống truy xuất nguồn gốc.

Với doanh nghiệp, cần có cơ chế hỗ trợ chi phí ban đầu, đồng thời ban hành bộ tiêu chuẩn chung toàn quốc về truy xuất nguồn gốc để tránh tình trạng phân mảnh và thiếu thống nhất. Các cơ quan quản lý và hiệp hội cần phối hợp các doanh nghiệp tổ chức các chương trình tập huấn cho nhân viên và nông dân về cách ghi chép, nhập dữ liệu và sử dụng nhật ký điện tử khi ứng dụng công nghệ.

Theo ông Phạm Văn Thọ, Chủ tịch Hội đồng quản trị Công ty cổ phần Công nghệ chống hàng giả Việt Nam (ACTIV), ứng dụng công nghệ số vào hoạt động truy xuất nguồn gốc cho hàng hóa là một trong những yếu tố quan trọng giúp doanh nghiệp nâng cao sức cạnh tranh, đáp ứng các tiêu chuẩn khi hội nhập, xuất khẩu. Giải pháp truy xuất nguồn gốc cần sử dụng công nghệ tiên tiến như chip RFID và blockchain để lưu trữ thông tin về quy trình sản xuất, kinh doanh, từ đó tạo ra một hệ thống minh bạch, giúp người tiêu dùng dễ dàng xác thực nguồn gốc hàng hóa và doanh nghiệp bảo đảm đưa hàng thật đến tay người tiêu dùng.

Trên thị trường hiện đã có giải pháp đáp ứng nhu cầu thực tế đó. Chẳng hạn, ứng dụng “True Data” giúp truy xuất nguồn gốc sản phẩm, hàng hóa bằng công nghệ tiên tiến với vật mang dữ liệu là chip RFID. Chíp RFID lưu được thông tin các công đoạn trong sản xuất, kinh doanh, gồm: Mã truy vết sản phẩm, mã truy vết địa điểm, thời gian sự kiện truy xuất nguồn gốc của từng công đoạn; giải pháp này có tính năng kết nối cổng thông tin truy xuất nguồn gốc sản phẩm, hàng hóa quốc gia.

Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Chất lượng sản phẩm, hàng hóa vừa được thông qua quy định tất cả những hàng hóa rủi ro cao bắt buộc phải truy xuất nguồn gốc. Luật cũng cho phép ứng dụng công nghệ số, trí tuệ nhân tạo và dữ liệu lớn trong quản lý chuỗi cung ứng, truy xuất nguồn gốc, hộ chiếu số, nhãn điện tử, hệ thống phản hồi và giám sát; xây dựng hệ thống giám sát chất lượng sản phẩm, hàng hóa quốc gia; kết nối dữ liệu liên ngành để theo dõi, cảnh báo sớm và ngăn chặn kịp thời hàng kém chất lượng.

Những quy định mới không chỉ siết chặt quản lý chất lượng, mà còn mở ra cơ hội thúc đẩy ứng dụng công nghệ hiện đại trong truy xuất nguồn gốc sản phẩm, hàng hóa.

Bích Liên

Nguồn Nhân Dân