Chuối Việt trước mục tiêu xuất khẩu tỉ đô và ‘cơn ác mộng’ bệnh héo vàng Panama

Sau sầu riêng, cây chuối được đánh giá là loại cây ăn trái xuất khẩu chủ lực của Việt Nam và sẽ sớm vào ‘câu lạc bộ tỉ đô’. Để đạt mục tiêu này, các chuyên gia đánh giá khâu giống, tổ chức sản xuất, đặc biệt kiểm soát dịch bệnh đóng vai trò lớn.

Sản lượng chuối đạt khoảng 2,75 triệu tấn

Tại diễn đàn “Giải pháp phòng trừ bệnh héo vàng hại chuối” vừa được tổ chức, ông Nguyễn Quốc Mạnh, Phó cục trưởng Cục Trồng trọt và Bảo vệ thực vật, cho biết chuối là một trong 14 cây ăn trái chủ lực của Việt Nam. Năm 2024, chuối đạt kim ngạch xuất khẩu 380 triệu USD, đứng thứ 4 trong nhóm trái cây xuất khẩu chủ lực của Việt Nam. Dự kiến năm 2025, diện tích chuối cả nước sẽ đạt trên 163.000ha với sản lượng khoảng 2,75 triệu tấn.

Trong khi đó, ông Phạm Quốc Liêm, Phó chủ tịch Hiệp hội Rau quả Việt Nam, đánh giá thị trường chuối toàn cầu đang rộng mở, với quy mô đạt 139,51 tỉ USD vào năm 2024, và dự kiến tăng lên 175,51 tỉ USD vào năm 2029.

Ông tin rằng với nhu cầu thị trường lớn và tiềm năng trong nước, xuất khẩu chuối của Việt Nam hoàn toàn có thể đạt mốc 1 tỉ USD trong thời gian tới, và 4 tỉ USD trong tương lai không xa.

Chia sẻ tại diễn đàn, theo PGS.TS Lê Quốc Doanh, nguyên Thứ trưởng Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn, Chủ tịch Hội Làm vườn Việt Nam, cho biết thực tế đến nay xuất khẩu rau quả đã vượt mốc 8 tỉ USD, cao hơn nhiều so với kịch bản ban đầu. Kết quả này cho thấy dư địa phát triển của ngành rau quả, trong đó có chuối, vẫn còn rất lớn.

Thách thức lớn từ dịch bệnh và chất lượng

Theo PGS.TS Lê Quốc Doanh, bệnh héo vàng Panama là thách thức lớn, nhưng không nên chỉ nhìn ngành chuối dưới góc độ phòng trừ dịch bệnh. Vấn đề cốt lõi là nâng cao giá trị tổng thể của ngành, từ tổ chức sản xuất, quản lý giống, kỹ thuật canh tác, kiểm soát dịch bệnh đến phát triển thị trường và xây dựng thương hiệu.

Chia sẻ kinh nghiệm từ Đài Loan, TS Chih-Ping Chao cho biết họ từng áp dụng biện pháp hóa học rất quyết liệt và được kiểm soát chặt chẽ. Khi phát hiện cây nhiễm bệnh héo vàng Panama, hóa chất được sử dụng trực tiếp để làm cây chết khô tại chỗ nhằm cắt đứt nguồn lây. Sau đó thân cây được chặt bỏ, cho vào túi ni lông, bổ sung urê và buộc kín để thúc đẩy quá trình phân hủy, hạn chế phát tán mầm bệnh ra môi trường.

Dưới góc nhìn quốc tế, theo TS Mary Grace B. Saldajeno, đại diện Tập đoàn Dole, bệnh héo vàng Panama, đặc biệt là chủng TR4 thực tế đã trở thành thách thức lớn nhất của ngành chuối toàn cầu, gây thiệt hại lớn cho nhiều vùng trồng.

“Trước thực tế này, Dole triển khai chiến lược quản lý tổng hợp, lấy phòng ngừa, phát hiện sớm và loại trừ kịp thời làm trọng tâm. Các giải pháp bao gồm sử dụng giống sạch bệnh, tăng cường an ninh sinh học, kiểm soát chặt chẽ người và phương tiện ra vào vùng trồng, đồng thời cải thiện điều kiện canh tác. Về lâu dài cần phát triển giống chuối kháng hoặc chống chịu bệnh là giải pháp mang tính nền tảng”.

Ngoài dịch bệnh, nhiều chuyên gia cũng chỉ rõ những thách thức lớn mà ngành hàng này đang đối mặt như quy mô sản xuất còn nhỏ lẻ, manh mún việc đáp ứng các tiêu chuẩn khắt khe của thị trường nhập khẩu là một bài toán cấp thiết.

Nguyễn Trí

Nguồn Tuổi Trẻ